Uzależnienie od seksu określane mianem hiperseksualności lub kompulsywnych zachowań seksualnych. To jeden z najczęściej diagnozowanych, po uzależnieniach od gier, problemów z obszaru tak zwanych uzależnień behawioralnych. Należą również do nich uzależnienia od internetu, hazardu, seksu (w formie partnerskiej, w formie masturbacji, pornografii), zakupów, telewizji. W ostatnich latach, w wyniku większej ilości portali, hiperseksualność coraz częściej realizowana jest Internecie.
Jakie są kryteria diagnostyczne objawów hiperseksualności:
1. Jeżeli przez okres minimum 6 miesięcy występują 3 objawy z poniższej listy 5 elementów:
a. Poświęcanie dużej ilości czasu na fantazje lub zachowania seksualne, notorycznie zaniedbując inne ważne (niezwiązane z seksem) cele, aktywności i zobowiązania.
b. Powtarzające się zaangażowanie w zachowania lub fantazje seksualne w odpowiedzi na dysforyczne stany emocjonalne (okresy zaniepokojenia, niezadowolenia, napięcia psychicznego w postaci lęku, przygnębienia, poirytowania, znudzenia).
c. Powtarzające się zaangażowanie z zachowania lub fantazje seksualne w odpowiedzi na stresujące wydarzenia życiowe.
d. Powtarzające się, nieskuteczne próby kontroli lub znaczącej redukcji zachowań i fantazji seksualnych.
e. Powtarzające się zaangażowanie w zachowania seksualne, przy bagatelizowaniu własnych konsekwencji lub zadania innym krzywdy fizycznej i emocjonalnej.
B. W związku z częstotliwością lub intensywnością zachowań i fantazji seksualnych u pacjenta widoczny jest wysoki poziom stresu, problemów społecznych, zawodowych lub dysfunkcji obejmujących inny ważny obszar życia.
C. Zachowania i fantazje seksualne nie są bezpośrednim efektem fizjologicznym stosowania innych substancji lub objawem innych rodzajów zaburzeń psychicznych.
Uzależnienie od seksu w ostatnich latach zmienia swoją charakterystykę. Staje się uzależnieniem z pogranicza uzależnienia od seksu i uzależnienia od internetu. Tendencja ta jest charakterystyczna dla niemalże wszystkich krajów na świecie. Najbardziej rozpowszechnione w krajach dalekiego wschodu (Japonia, Chiny, Korea) coraz częściej diagnozowane w krajach Europy i Ameryki.
Możliwość ukrycia własnej tożsamości w sieci, daje więcej możliwości na zaspokojenie i rozwój wielu fantazji. Tym samym wzrasta ryzyko uzależnienia od coraz silniejszych bodźców, przy jednoczesnym minimalizowaniu ryzyka wstydu i obaw.
Sieć daje możliwość łatwiejszego odnalezienia osób posiadających podobne preferencje seksualne. Sieć nie tylko pozwala na anonimowość przekazu, która daje użytkownikowi większe poczucie kontroli nad przebiegiem całego zdarzenia, daje również wygodę wynikającą z łatwego dostępu do kanałów i filmów.
Dodatkowo istnieje możliwość powtarzania i odtwarzania określonych scen, a co najważniejsze pozwala na łatwą emocjonalną ucieczkę psychiczną, która prowadzi do odmiennego stanu świadomości, a ten daje efekt podobny do występującego po zażyciu niektórych substancji psychoaktywnych. Dowodzą tego badania „układu nagrody” i innych obszarów mózgu.
Uzależnienia od seksu w sieci zostały określone przez Younga:
- Poszukiwanie w chat roomach partnerów wyłącznie do aktywności seksualnych.
- Zaabsorbowanie w poszukiwaniu partnerów seksualnych w rzeczywistości i w internecie.
- Częste używanie anonimowej komunikacji, aby dać upust fantazjom seksualnym, które nie mają szans na realizację w realnym świecie.
- Oczekiwanie kolejnej sesji online z nadzieją na uzyskanie zaspokojenia seksualnego.
- Progresja zachowań w postaci przechodzenia od cyberseksu do seksu na telefon, a następnie do realnych spotkań.
- Ukrywanie swoich kontaktów seksualnych przed otoczeniem.
- Poczucie winy i wstydu z podejmowanych aktywności seksualnych.
- Masturbacja w czasie aktywności w sieci.
- Utrata zainteresowania realnym partnerem na rzecz wirtualnego jako głównego źródła aktywności seksualnej.
- Doznawanie źródła pobudzenia przez cyberseks i poszukiwanie go w sieci.
Co jest przedmiotem terapii osób uzależnionych od aktywności seksualnych?
- Ustalenie i przestrzeganie limitów czasu spędzanego w internecie. Jednym z realnych wskazań jest np. czas 30 minut dziennie na oglądanie treści, które służą rozładowaniu seksualnemu, a nie rozwojowi uzależnienia.
- Praca nad budowaniem relacji interpersonalnych w realnym świecie oraz terapia partnerska lub małżeńska.
- Leczenie dodatkowych zaburzeń, które często współwystępują z uzależnieniem od seksu (depresja, lęki).
- Praca nad umiejętnością radzenia sobie z napięciem emocjonalnym oraz praca nad restrukturyzacją niekorzystnych automatyzmów w myśleniu.
- Praca nad schematami zachowania, które powstały na wcześniejszych etapach rozwoju, prowadząc do ukształtowania dezadaptacyjnych przekonań.
W jaki sposób leczone jest uzależnienie od seksu?
Dotychczas praktykowane były zróżnicowane formy leczenia osób uzależnionych. W Polsce problem leczenia tego uzależnienia jest zjawiskiem słabo zbadanym. Zachodnie badania wskazują, że najskuteczniejsze w leczeniu uzależnień są terapie poznawczo-behawioralne – koncentrujące się na modyfikowaniu zachowań uzależnieniowych.
Powszechne w całej kulturze euro-amerykańskiej są grupy wsparcia (anonimowi seksoholicy, infoholicy), które nie mają potwierdzonej badaniami skuteczności. Prowadzone są również terapie grupowe, w zależności od ośrodków badawczych, wyniki mają zróżnicowaną skuteczność.
Opracował Cezary Barański, Akadmia Terapii Motywującej, na podstawie: M. P. Kafka, „What happened to hypersexual disorder?” Archives of Sexual Behavior, 43(7).