Pięć zasad prowadzenia rozmowy motywującej dla klinicystów

Początek każdego kontaktu w specjalistycznej placówce powinien być poprzedzony pracą nad motywacją. Badania Millera i Rollnicka twórców Dialogu Motywującego pokazują, że 15-20 minut rozmowy motywującej z farmakoterapeutą dwukrotnie zwiększa adherencję pacjentów.

Jedna konsultacja motywująca przed podjęciem psychoterapii powoduje, że istotnie zmniejsza się ryzyko drop-outu pacjentów nastoletnich i dorosłych. Zapoczątkowanie kontaktu sesją motywującą istotnie wpływa na ilość wprowadzanych zmian i czas ich utrzymania w pracy z pacjentami uzależnionymi. Metoda motywowania oparta na Dialogu Motywującym według publikacji uniwersytetu oksfordzkiego ma bardzo duży wpływ na powodzenie terapii (Barlow i in. 2020)

Pięć zasad prowadzenia rozmowy motywującej:

1) Wyrażaj empatię przez refleksyjne słuchanie.

Do tej pory nikt nie odkrył lepszych narzędzi motywowania osób niż adekwatne stosowanie odzwierciedleń, które sprowadzają się do rozumienia stanow umysłu pacjenta.  Na tej podstawie specjalista wysnuwa i komunikuję z poziomu troski i wrażliwości zrozumienie perspektywy pacjenta (odczuć, potrzeb, intencji) – zrozumienie dla jego stanów mentalnych. To również umiejętność odkładania na bok przekonań specjalisty i jego interpretacji.

2) Podkreślaj rozbieżności i dysonans między celami pacjenta i wyznawanymi przez niego wartościami, a jego obecnym zachowaniem.
Zwracanie uwagi na rozbieżności, to najistotniejszy mechanizm dostępu do zmiany. Bardzo istotna jest umiejętność zakomunikowania owej rozbieżności. Zwrócenie uwagi na rozbieżności ma na celu wzbudzenie zaciekawienia i zbadanie, w jaki sposób te rozbieżności są powiązane ze sobą w umyśle osoby. Każdy problem, który wywołuje dyskomfort, cierpienie, zaburzenie powiązany jest z rozbieżnościami – z opiniami, których założenia są niespójnie, sprzeczne, a często dezadaptacyjne.

3) Unikaj sporów i konfrontacji.
Unikaj udowadniania, narzucania własnej perspektwy nawet jeśli Twoja wiedza wydaje ci się najbardziej rzeczowa. Spory, konfrontacje, udowadnianie, narzucanie wyjaśnień obniżają gotowość do współpracy i przestrzegania zaleceń. Korzystniejsze jest poznawanie perspektywy pacjenta i odnajdywanie w niej rozbieżności i ambiwalencji. Jeśli chcesz osobę do czegoś przekonać, zadaj sobie pytanie – “jak ją zaciekawić, a nie przekonać”? Jeśli spotkanie będzie przebiegało w życzliwej atmosferze pacjent/klient z dużo większym prawdopodobieństwem zainteresuje się inną perspektywą.

4) Dostosuj się do oporu klienta, nie przeciwstawiaj się mu wprost.
Opór informuje o tym, że doszło do niezrozumienia między współrozmówcami. Prowadzący niewłaściwie odczytał komunikat, nie zrozumiał intencji, źle wyartykułował odpowiedź lub nie dostosował jej do możliwości percepcyjnych rozmówcy. Być może ta sama myśl, ale wypowiedziana innym tonem, innymi słowami, w atmosferze większego zaufania zmniejszy opór.

5) Wspieraj optymizm i wiarę we własne możliwości.
Optymizm nie stanowi remedium, jeśli nie jest osadzony w realności i osoba w niego nie wierzy. Rozmowa wspierająca buduje nadzieje, wzmacnia poczucie sprawstwa. Dowartościowanie adaptacyjnych myśli, przekonań, wzmacnianie przejawów prozdrowotnych zachowań lub chociażby gotowości do ich poszukiwania jest najlepszym sposobem na zmianę.

Opracował Cezary Barański,

na podstawie:
Miller, W.R., Zweben A., DiClemente C.C., Motivational Enhancement therapy manual.
Barlow i in., Transdiagnostyczna terapia poznawczo – behawioralna zaburzeń emocjonalnych.
Werner, M.J., Principles of brief intervention for adolescent alcohol, tobacco and other drug use.